terça-feira, 4 de novembro de 2008

La cortiça i l sobreiro




La cortiça an Spanha cháman-le corcha i na Fráncia cháman-le liège. La cortiça sal dal sobreiro – ye la casca dal sobreiro.
La purmeira cortiça ye tirada quando al sobreiro ten más de dous metros de altura i más de 60 çantímetros de lhargo. A essa cortiça cháman-le la cortiça birge. Deilhi a nuobe anhos, torna-se a tirar – essa ye la segundiça -, a partir deilhi, tira-se a cada nuobe anhos – cháman-le la cortiça anadie, que ye la cortiça de culidade.
A cada sobreiro tira-se de 12 a 15 bezes, yá que cada sobreiro bibe a la buolta de 150 anhos.


An San Pedro tamien hai muita cortiça. Hai a la buolta de 50 pessonas de la fraguesie a trabalhar na altura de la tirar, la maior parte a la jeira.
Al die ampeça cedo, sal-se de casa a las 5 i pouco, antes de nacer al sol i pára-se a las 3 ou 4 de la tarde. Depuis inda hai que la çcargar pa la pilha.
Nal termo de San Pedro ye toda tirada a la mano i cun ua machada que le cháman machada corticeira, que ten als bicos más an redondo i al cabo ye aguçado na punta. Tamien se lhieba un palo cun un metro i meio i la punta aguçada – cháman-le “al palanco”.
Para tirar la cortiça ten dal tiempo andar mui caliente i para salir bien ten de chober muito nal Ambierno.
Pa la sacar dal sobreiro ye perciso tener muita coutela, porque se se ferir al sobreiro queda la marca para toda la bida.
Ampeça-se por al toro, fai-se un corte ou más, depende dal sobreiro ou se eilha sal bien, un corte dal chano até adonde se chegue. Depuis, a un metro i tal de altura, corta-se a la buolta – quando se le dá cun la machada, bai-se birando (la machada) para un lhado i pa l outro. Als cortes que son feitos al para riba fáien-se por la parte más fraca de la cortiça ou po las rachas. Depuis de la soltar, bai-se-le dando cun l palanco até al chano – a esse cacho cháman-se-le “las tampas”; depuis bai-se para riba dal sobreiro para tirar las galhadas, quaije siempre hai muita formiga que se agárran todas a un home, até se questuma dezir: cumo un home cun ua machada na mano le ten miedo a un bechico tan pequeinho! – a essas partes de riba cháman-se-le “canhos”.
Depuis de tirada ye perciso lhebá-la pal trator. Hai que fazer un feixe i lhebá-lo a las cuostas, a las bezes por al cabeço al para riba i cheno de stebas, scobas, piornos, carbalheiras, carrascos, i a las bezes muita piedra.
Depuis de cargada, torna-se para casa, çcarga-se toda nun bunton i bien amanhada que fica la pilha de la cortiça.




Luís Silva

3 comentários:

AF disse...

Buonas nuites,

Bien antressante, pus daprendi bárias cousas.
Mas deixai-me dezir-bos que la palabra "corcha" i "corcho" tamien ye ua palabra mirandesa, que assi se diç an muitas tierras adonde se fala mirandés. Anton esso quier dezir que ls mirandeses úsan dues palabras: cortiça i corcha.

Gustei de ler i quedo a spera de mais.
Un abraço,
Amadeu

Ls garrotes disse...

Buonas nuites, Tiu Amadeu!

You, cumo "corcheiro" ou tirador de cortiça, corro las tierras zde la mie tierra, San Pedro, a Bragáncia, a Mogadouro i, an Spanha Alcanhices, Tábara, até perto de Salamanca.
Corcha solo lo scuitei als spanholes.
Mas muito oubrigado pul me dezir... bou loa perguntar a las pesonas mais bielhas a ber que me dízen.

Un abraço
Luís

AF disse...

Buonas nuites, á Luís,

Nestas cousas de la lhéngua tenemos que ser algo houmildes, i nun cuidar que solo na nuossa tierra, ou que solo las pessonas mais bielhas de la nuossa tierra, ye que se fala l berdadeiro mirandés. Esse ten sido un de ls porblemas de la lhéngua mirandesa até agora, l de cada aldé solo mirar pa l sou ambelhigo.
Mas nun percisais de ir mui loinge, bonda ir al dicionário de l padre Moisés Pires, que era de Infainç, que diç assi:
- «Corcha - s.f., cortyiça; casca do sobreiro.
I ten inda las seguintes palabras:
«corcheiro», i «corcho».
Nun fui a mi que me oubistes dezir que la palabra «cortiça» ye pertués...!!!

Bá, un abraço i cuntinai,
Amadeu Ferreira