quarta-feira, 26 de novembro de 2008

Meizinhas / Mezinhas


Malbas – sírben para lhabar feridas de las pessonas i animales, anquanto agora hai l betadine, antigamente nun habie nada; apuis apareciu l parmanganato i sustitiu las malbas.
Yerba belheira (cidreira) – pra fazer un chazico, essa yerba era milagrosa, daba para todo.
Caneleiro (sabugueiro) – esse era mi buono pa la tosse; quando la giente se catarraba, fazie-se al chazico de caneleiro.

Aqueilhes que gustában de la pinga, era bino cun unto.
Las paçparoteiras (erva dedaleira) – estas son pal coraçon, mas ténen que ser an pequeinha quantidade, se nó, puoden ambenenar. Dixo-me-lo al Doutor Costa Leite que era tirado d’alhá al remédio pal coraçon.
Apuis tenemos la tília – essa tamien ye mi buona pal stómado i pa la barriga, quando duole.
Al fenolho (fiolho) – esse, para alhá de dar de quemer als ciganos, tamien ye buono pal fígado.
Tamien eisiste la belusinha- era ua planta rastreirica, cun ua folhica lharga i mi carraspuda. Essa daba para poner nas queimadelas: tostaba-se ne l lhume, solo assi para ficar murcha, i depuis ponie-se nas queimadelas, nas feridas i noutras anfeçones.


Albertina São Pedro


"Malbas" – bem fervidas em água, fazem um bom desinfectante para lavar feridas e infecções de animais e da gente.
Lampaças – deitam um amaçaroca que é a semente que, depois de curada, é muito boa para fazer chá para a diarreia.
Erva cidreira – é para fazer chá, para acalmar, e também serve para untar os cortiços das abelhas, para as atrair, porque as abelhas gostam muito do cheiro da cidreira.
Barbas da maçaroca do milho manso – servem para chá, para quem sofre da bexiga.
Pinções” da cereja – servem para fazer chá, para quem sofre da próstata.
Temelinha” – põe bom gosto no fumeiro e nas azeitonas.
Caneleiro – é bom para a tosse, mas é a sua flor seca e para fazer chá.
Rosas – também têm um grande valor: depois de secas, para lavar os olhos, quando têm “cegucha”, que é os olhos doentes.
Mel virgem – é para quando as crianças têm “alforra” na boca: unta-se a boca das crianças com o mel e as ampolas brancas desaparecem.
Eucalipto – é muito bom para quem sofre de bronquite: ferver as folhas em água e, quando está a ferver, põe-se a gente em cima do vapor e desentope os brônquios.


Leonor Esteves Fidalgo



terça-feira, 25 de novembro de 2008

Trovisco


É uma planta de crescimento lento, cresce até um metro de altura, tem uma folha miudinha, floresce e dá “baga” por duas vezes. Os agricultores antigos guiavam-se pelo trovisco para fazer as suas sementeiras. O segredo era o seguinte:
Se a primeira “baga” estivesse bem “granada”, então os agricultores diziam que iria aprovar a sementeira cedo; se a primeira “baga” estivesse mal “bagada” , os agricultores diziam que a sementeira cedo não ia aprovar. De seguida, esperava-se pela segunda “baga” para seguir as mesmas indicações.
Também tem um caule que se desfia e que também dá para tratar os animais, por exemplo, diarreia: prendia-se na cauda do animal e, pelo seu mau cheiro, dizia-se que matava os micróbios.


Maria Inácia Pires

segunda-feira, 17 de novembro de 2008

A tosquia


A tosquia era feita entre o fim de Abril e o princípio de Junho, aqui no concelho de Miranda do Douro, porque é uma zona mais fria, mas noutras zonas do país, iniciava-se no princípio de Março. Só era feita uma vez por ano.

O dia da tosquia iniciava-se com o romper do dia: ia-se a deitar o rebanho do "chiqueiro", a fartar, para quando chegassem os tosquiadores, o rebanho estava farto, para as poder "apernar", para elas estarem quietas, para as tosquiar e não as cortar.

As ovelhas iam-se fartar para a pele estar mais esticada, para a tesoura "correr" melhor e assim também não se cortavam tanto.

Começava-se por volta das 8h da manhã e, lá pelas 10h, "matava-se o bicho"; aí pela 1h da tarde almoçava-se. Por norma, o almoço era sempre um cordeiro assado ou guisado. Ao fim do almoço, continuava-se e só se soltava quando se acabasse o rebanho.

Por norma, para 100 ovelhas era preciso 4 pessoas: andava-se todo o dia e quem tosquiava os carneiros tinha sempre direito a fumar um cigarro.

A lã que não fosse "cabreinha" era guardada e vendida à arroba às pessoas da aldeia que a lavavam e a preparavam para tecer, para fazer tapetes e mantas. A lã "cabreinha" vendia-se aos negociantes, a arroba a 2 contos; uma arroba são 15 quilos.

hoje em dia já tudo é diferente: o dia da tosquia já nao se deitam as ovelhas a fartar e vem sempree, por norma, 4 pessoas a tosquiar, mas já é com a máquina, e para 100 ovelhas só leva, em média, 2h a tosquiar. A lã já não se guarda para tecer, vende-se para Espanha, que aqui já ninguém a quer comprar. (...)


Celso Martins

terça-feira, 4 de novembro de 2008

La cortiça i l sobreiro




La cortiça an Spanha cháman-le corcha i na Fráncia cháman-le liège. La cortiça sal dal sobreiro – ye la casca dal sobreiro.
La purmeira cortiça ye tirada quando al sobreiro ten más de dous metros de altura i más de 60 çantímetros de lhargo. A essa cortiça cháman-le la cortiça birge. Deilhi a nuobe anhos, torna-se a tirar – essa ye la segundiça -, a partir deilhi, tira-se a cada nuobe anhos – cháman-le la cortiça anadie, que ye la cortiça de culidade.
A cada sobreiro tira-se de 12 a 15 bezes, yá que cada sobreiro bibe a la buolta de 150 anhos.


An San Pedro tamien hai muita cortiça. Hai a la buolta de 50 pessonas de la fraguesie a trabalhar na altura de la tirar, la maior parte a la jeira.
Al die ampeça cedo, sal-se de casa a las 5 i pouco, antes de nacer al sol i pára-se a las 3 ou 4 de la tarde. Depuis inda hai que la çcargar pa la pilha.
Nal termo de San Pedro ye toda tirada a la mano i cun ua machada que le cháman machada corticeira, que ten als bicos más an redondo i al cabo ye aguçado na punta. Tamien se lhieba un palo cun un metro i meio i la punta aguçada – cháman-le “al palanco”.
Para tirar la cortiça ten dal tiempo andar mui caliente i para salir bien ten de chober muito nal Ambierno.
Pa la sacar dal sobreiro ye perciso tener muita coutela, porque se se ferir al sobreiro queda la marca para toda la bida.
Ampeça-se por al toro, fai-se un corte ou más, depende dal sobreiro ou se eilha sal bien, un corte dal chano até adonde se chegue. Depuis, a un metro i tal de altura, corta-se a la buolta – quando se le dá cun la machada, bai-se birando (la machada) para un lhado i pa l outro. Als cortes que son feitos al para riba fáien-se por la parte más fraca de la cortiça ou po las rachas. Depuis de la soltar, bai-se-le dando cun l palanco até al chano – a esse cacho cháman-se-le “las tampas”; depuis bai-se para riba dal sobreiro para tirar las galhadas, quaije siempre hai muita formiga que se agárran todas a un home, até se questuma dezir: cumo un home cun ua machada na mano le ten miedo a un bechico tan pequeinho! – a essas partes de riba cháman-se-le “canhos”.
Depuis de tirada ye perciso lhebá-la pal trator. Hai que fazer un feixe i lhebá-lo a las cuostas, a las bezes por al cabeço al para riba i cheno de stebas, scobas, piornos, carbalheiras, carrascos, i a las bezes muita piedra.
Depuis de cargada, torna-se para casa, çcarga-se toda nun bunton i bien amanhada que fica la pilha de la cortiça.




Luís Silva