terça-feira, 9 de dezembro de 2008

Tiatro




Un retrato diç mais que mil palabras!
Mirai, you…artista de tiatro!
Nun bos passa pula cabeça al sucesso que demos , essas dues garotas que ende bedes!…
Anriba de un tabuado, al nome al diç, era feito de tábuas de uolmo que serrában ls minhotos que porqui andában ua sierra mi grande… you inda tengo ua dessas. Essa parte éran als rapazes que la fazien; tamien ponien las angrideiras al redor, para nós, las rapazas, fazer al restro d’als anfeites, todo debaixo de l’alçada de las nuossas porsoras i ansaiadeiras, fúrun las pessonas melhores que habie ne l mundo, eilhas ye que ponien todo: lhançoles para fazer las paredes d’al tabuado; colchas éran pa las puortas; al telhado era feito cun aqueilhas delantreiras que habie antigamente, i rendas, i todo serbie; de las serpantinas de l Antruido fazien-se las letras; las floricas éran de “papel de crepe”, eilhas ye que ponien todo: agulhas, lhinha, al que fazie falta. Las fatiotas era todo d’eilhas, saias pals beilados i assi, nunca se bien cansadas nien mal çpuostas, oulhai se fusse hoije!, íbamos a uma casa de xineses i cumprábamos todo!
Mas you nada digo, oulhai para estes dous retratos: al d’al beilado sou you i Túlia, que stá ne l Brasil, tenemos que poner isto na antarneta, eilha quando bir isto bai a quedar maluca.
Ne l outro retrato, repersantábamos ua pieça mi angraçada: al garoto que stá malico chamábamos-le “al Pintico”, porque se assinaba Pinto; you era la “bábá”, sou essa de prieto, c’al mandil branco; al doutor Barros era Manel Catrino, fui al que adebinhou al mal de l garoto, chamábamos-le “Catrino” porque sou pai era tiu Zé Catarino, assinaba-se Pino, yá se morriu; la doutora Lucrécia era Eizaura Çapateira - chamaba-se assi porque sou pai era çapateiro -, essa doutora era burra cumo ua puorta, dezie que al nino tenie ua palmonie; al doutor Pimparel, que nun stá ende, dezie que era sarampelo, toca you a anrebulhar al garoto nua manta burmeilha, las criadas a trazer la auga calantica pa l nino nun se arrefecir por causa de l febre – essas criadas tamien fúrun pa l Brasil. La que lhebaba al correio als senhorius era Teresa Luísa, assinaba-se Sebastião, mas sue mai chamaba-se tie Luísa; al criado Torcato era Chico Fidalgo, ye agora l Persidente de la Junta.
Agora quien stá a ler isto - se ye que hai quien leia – stá assi a pansar: mas anton que mal tenerie al zapazico?!
Sabeis al que era?! Un betonico que s’al tenie anterrado nas costicas, quien çcubriu isso fui al doutor Barros. Cumo bedes naquel tiempo als doutores éran mais burros que agora…
Inda bos bou a cuntar mais: al ancerramiento desse tiatro fui tan lindo!... al redor d’al tabuado, a marchar, pareciemos als suldados, als rapazes lhebában un bibac na cabeça, aquilho de ls suldados, i las garotas ua rosa burmeilha dun lhado d’al pelo, c’als beicicos pintados…era todo la nuossa porsora, tenie muito trabalhico!
La cantiga yá nun se me lhembra, sei que era basiada na guerra de 14, als rapazes assubiában i nós cantábamos(…)




Albertina São Pedro

terça-feira, 2 de dezembro de 2008

Responso de Santo António


“Umas orações que a minha mãe me ensinou…”


Responso de Santo António


Eu procuro milagres pelo patrocínio de António santo, a morte, o erro, a calamidade, a lepra e o demónio que se põe logo em fugida, levantam-se os enfermos com saúde, aplacam-se os mares tempestuosos, estabelecem-se os membros paralíticos, se bem suplicamos, tanto os velhos como os mancebos.
Desaparecem os perigos, aparecem as coisas perdidas, se essa indulgência for digna, digam todos os moradores de Pádua e todos aqueles que experimentarem nos outros lugares da terra.
Bem-aventurado António, para que sejamos dignos das promessas de Cristo, Ámen.
Pai Nosso… e Ave Maria…
Maria Inácia Pires

quarta-feira, 26 de novembro de 2008

Meizinhas / Mezinhas


Malbas – sírben para lhabar feridas de las pessonas i animales, anquanto agora hai l betadine, antigamente nun habie nada; apuis apareciu l parmanganato i sustitiu las malbas.
Yerba belheira (cidreira) – pra fazer un chazico, essa yerba era milagrosa, daba para todo.
Caneleiro (sabugueiro) – esse era mi buono pa la tosse; quando la giente se catarraba, fazie-se al chazico de caneleiro.

Aqueilhes que gustában de la pinga, era bino cun unto.
Las paçparoteiras (erva dedaleira) – estas son pal coraçon, mas ténen que ser an pequeinha quantidade, se nó, puoden ambenenar. Dixo-me-lo al Doutor Costa Leite que era tirado d’alhá al remédio pal coraçon.
Apuis tenemos la tília – essa tamien ye mi buona pal stómado i pa la barriga, quando duole.
Al fenolho (fiolho) – esse, para alhá de dar de quemer als ciganos, tamien ye buono pal fígado.
Tamien eisiste la belusinha- era ua planta rastreirica, cun ua folhica lharga i mi carraspuda. Essa daba para poner nas queimadelas: tostaba-se ne l lhume, solo assi para ficar murcha, i depuis ponie-se nas queimadelas, nas feridas i noutras anfeçones.


Albertina São Pedro


"Malbas" – bem fervidas em água, fazem um bom desinfectante para lavar feridas e infecções de animais e da gente.
Lampaças – deitam um amaçaroca que é a semente que, depois de curada, é muito boa para fazer chá para a diarreia.
Erva cidreira – é para fazer chá, para acalmar, e também serve para untar os cortiços das abelhas, para as atrair, porque as abelhas gostam muito do cheiro da cidreira.
Barbas da maçaroca do milho manso – servem para chá, para quem sofre da bexiga.
Pinções” da cereja – servem para fazer chá, para quem sofre da próstata.
Temelinha” – põe bom gosto no fumeiro e nas azeitonas.
Caneleiro – é bom para a tosse, mas é a sua flor seca e para fazer chá.
Rosas – também têm um grande valor: depois de secas, para lavar os olhos, quando têm “cegucha”, que é os olhos doentes.
Mel virgem – é para quando as crianças têm “alforra” na boca: unta-se a boca das crianças com o mel e as ampolas brancas desaparecem.
Eucalipto – é muito bom para quem sofre de bronquite: ferver as folhas em água e, quando está a ferver, põe-se a gente em cima do vapor e desentope os brônquios.


Leonor Esteves Fidalgo



terça-feira, 25 de novembro de 2008

Trovisco


É uma planta de crescimento lento, cresce até um metro de altura, tem uma folha miudinha, floresce e dá “baga” por duas vezes. Os agricultores antigos guiavam-se pelo trovisco para fazer as suas sementeiras. O segredo era o seguinte:
Se a primeira “baga” estivesse bem “granada”, então os agricultores diziam que iria aprovar a sementeira cedo; se a primeira “baga” estivesse mal “bagada” , os agricultores diziam que a sementeira cedo não ia aprovar. De seguida, esperava-se pela segunda “baga” para seguir as mesmas indicações.
Também tem um caule que se desfia e que também dá para tratar os animais, por exemplo, diarreia: prendia-se na cauda do animal e, pelo seu mau cheiro, dizia-se que matava os micróbios.


Maria Inácia Pires

segunda-feira, 17 de novembro de 2008

A tosquia


A tosquia era feita entre o fim de Abril e o princípio de Junho, aqui no concelho de Miranda do Douro, porque é uma zona mais fria, mas noutras zonas do país, iniciava-se no princípio de Março. Só era feita uma vez por ano.

O dia da tosquia iniciava-se com o romper do dia: ia-se a deitar o rebanho do "chiqueiro", a fartar, para quando chegassem os tosquiadores, o rebanho estava farto, para as poder "apernar", para elas estarem quietas, para as tosquiar e não as cortar.

As ovelhas iam-se fartar para a pele estar mais esticada, para a tesoura "correr" melhor e assim também não se cortavam tanto.

Começava-se por volta das 8h da manhã e, lá pelas 10h, "matava-se o bicho"; aí pela 1h da tarde almoçava-se. Por norma, o almoço era sempre um cordeiro assado ou guisado. Ao fim do almoço, continuava-se e só se soltava quando se acabasse o rebanho.

Por norma, para 100 ovelhas era preciso 4 pessoas: andava-se todo o dia e quem tosquiava os carneiros tinha sempre direito a fumar um cigarro.

A lã que não fosse "cabreinha" era guardada e vendida à arroba às pessoas da aldeia que a lavavam e a preparavam para tecer, para fazer tapetes e mantas. A lã "cabreinha" vendia-se aos negociantes, a arroba a 2 contos; uma arroba são 15 quilos.

hoje em dia já tudo é diferente: o dia da tosquia já nao se deitam as ovelhas a fartar e vem sempree, por norma, 4 pessoas a tosquiar, mas já é com a máquina, e para 100 ovelhas só leva, em média, 2h a tosquiar. A lã já não se guarda para tecer, vende-se para Espanha, que aqui já ninguém a quer comprar. (...)


Celso Martins

terça-feira, 4 de novembro de 2008

La cortiça i l sobreiro




La cortiça an Spanha cháman-le corcha i na Fráncia cháman-le liège. La cortiça sal dal sobreiro – ye la casca dal sobreiro.
La purmeira cortiça ye tirada quando al sobreiro ten más de dous metros de altura i más de 60 çantímetros de lhargo. A essa cortiça cháman-le la cortiça birge. Deilhi a nuobe anhos, torna-se a tirar – essa ye la segundiça -, a partir deilhi, tira-se a cada nuobe anhos – cháman-le la cortiça anadie, que ye la cortiça de culidade.
A cada sobreiro tira-se de 12 a 15 bezes, yá que cada sobreiro bibe a la buolta de 150 anhos.


An San Pedro tamien hai muita cortiça. Hai a la buolta de 50 pessonas de la fraguesie a trabalhar na altura de la tirar, la maior parte a la jeira.
Al die ampeça cedo, sal-se de casa a las 5 i pouco, antes de nacer al sol i pára-se a las 3 ou 4 de la tarde. Depuis inda hai que la çcargar pa la pilha.
Nal termo de San Pedro ye toda tirada a la mano i cun ua machada que le cháman machada corticeira, que ten als bicos más an redondo i al cabo ye aguçado na punta. Tamien se lhieba un palo cun un metro i meio i la punta aguçada – cháman-le “al palanco”.
Para tirar la cortiça ten dal tiempo andar mui caliente i para salir bien ten de chober muito nal Ambierno.
Pa la sacar dal sobreiro ye perciso tener muita coutela, porque se se ferir al sobreiro queda la marca para toda la bida.
Ampeça-se por al toro, fai-se un corte ou más, depende dal sobreiro ou se eilha sal bien, un corte dal chano até adonde se chegue. Depuis, a un metro i tal de altura, corta-se a la buolta – quando se le dá cun la machada, bai-se birando (la machada) para un lhado i pa l outro. Als cortes que son feitos al para riba fáien-se por la parte más fraca de la cortiça ou po las rachas. Depuis de la soltar, bai-se-le dando cun l palanco até al chano – a esse cacho cháman-se-le “las tampas”; depuis bai-se para riba dal sobreiro para tirar las galhadas, quaije siempre hai muita formiga que se agárran todas a un home, até se questuma dezir: cumo un home cun ua machada na mano le ten miedo a un bechico tan pequeinho! – a essas partes de riba cháman-se-le “canhos”.
Depuis de tirada ye perciso lhebá-la pal trator. Hai que fazer un feixe i lhebá-lo a las cuostas, a las bezes por al cabeço al para riba i cheno de stebas, scobas, piornos, carbalheiras, carrascos, i a las bezes muita piedra.
Depuis de cargada, torna-se para casa, çcarga-se toda nun bunton i bien amanhada que fica la pilha de la cortiça.




Luís Silva

terça-feira, 14 de outubro de 2008

Páscoa

A Páscoa costuma ser em Março ou em Abril.
Na Páscoa, as pessoas fazem os folares ou os doces, dois ou três dias antes.
No dia de Páscoa tocam-se os sinos durante todo o dia. Antigamente, na Quinta-feira Santa, trabalhava-se de manhã, à tarde era dia Santo, sexta de manhã não se trabalhava e trabalhava-se à tarde. Na Quinta-feira Santa dava-se um "repiquete" ao meio-dia e não se podia voltar a tocar no sino até Sábado à meia-noite.
Era nesse dias que se tocava a "Matraca" à volta do povo, mas somente ao anoitecer, de Quinta-feira até Sábado. A matraca é uma placa de madeira, com ferros presos; abana-se a matraca e os ferros fazem muito barulho, para substituir o toque do sino. Antigamente todos os garotos gostavam de dar uma "matracada".
No dia de Páscoa, à tarde, come-se o Folar. Antigamente, justava-se a Mocidade à volta do povo a comer o folar, dava-se o abraço à mulher com quem éramos casados, casamentos esses feitos no Carnaval.
Para comer o Folar, começávamos às seis da tarde até às onze ou mais. Bebia-se muito e depois íamos à festa a Vilar Seco, uma aldeia vizinha.
Agora já ninguém se junta para a "Ronda"... dois para um lado, três para outro.... é pena!
(texto em construção)
José Alberto Esteves

terça-feira, 7 de outubro de 2008

Febreiro

Dízen ls bielhos: Febreiro, namoradeiro, antra al sol por qualquiera ribeiro.
Flúren las amandoeiras, fui la arble que anganhou al diabo: biu las floricas, deitou-se ambaixo, aspera dal fruito, iba-se morrindo cula fame.
Febreiro, más calantico i más matreiro, cun más sol i más calor, dá, de 4 an 4 anhos, más un die por fabor!
You d'al Febreiro nun tengo soudades.
You sofrie muito d'als carcanhales, la giente ne l Ambierno acalcie-se ne l lhume por delantre, por trás friu... ai, fazien-se uas frieiras que nun quiero que me lhembre al que you sufrie, fazien-se uns bolhacos que aquilho era deloroso a baler, als çapatos nun cabien ne ls pies.
Al tiempo agora ye muito melhor, tenemos calcimientos, buonas casas, se mos fíren als çapatos, calçamos alpargatas de todas las maneiras i feitius, i cumo las alpargatas todas las outras cousas.
An Febreiro fui quando l diabo matou la mai: bieno al purmeiro solico, el a catar als piolhos a la mai, bieno ua scarabanada, el fugiu, la mai - cuitadica - era bielha, la roupa era pouca i eili ficou regelada. Ye assi que reza la lenda, se fui berdade ou mintira, sabe el!
Ye berdade, yá nun me lhambraba: sabeis tamien que faziemos la garotada? ìbamos a scuitar las pilas de la Filadeira. Diç la lenda que le cháman Poço de la Filadeira porque diç que staba alhá siempre ua tie a filar. Znuda!
Apuis nós perguntábamos-le als bielhos:
I adonde spetaba la ruoca?!...
Agora adebinai al que mos respundien...

Albertina São Pedro

sexta-feira, 26 de setembro de 2008

Festa dos Reis


Há já uns anos largos que se festeja a festa das Claras e dos Reis; o dia de Reis é dia 6 de Janeiro, as Claras são sempre um dia antes.
Quem realiza esta festa são os mordomos de Nossa senhora. Fazem o Presépio, na altura do Natal e 15 dias antes vão convidar algumas mulheres para se fazerem os Roscos.
Os Roscos fazem-se um dia antes das Claras. No dia combinado, levantam-se por volta das 5 da manhã e vão para o forno, onde se passa o dia a fazer Roscos. Quando se termina, deita-se um foguete.
No dia seguinte, os mordomos levantam-se novamente cedo para se ir “carregar” o Ramo, que é feito só com Roscos, umas poucas de laranjas e maçãs para decorar e um belo ananás ao cimo.
De seguida, é levado para a igreja e nessa noite é que se fazem as Claras.
À noite, antes de jantar, os mordomos vão pelas casas da aldeia convidar as pessoas para as Claras. As Claras é uma festa muito animada, onde há tremoços, vinho e cigarros para toda a gente, e onde se provam os Roscos. Há também muita música, isto vai até às tantas da manhã.
No dia seguinte é o dia de Reis. Logo de manhã, vai-se à missa, e, no fim da missa, faz-se o leilão de algumas prendas do Menino Jesus, que as pessoas ofereceram, entre o Natal e os Reis, por exemplo: chocolates, nozes, bebidas, etc.
No fim é a disputa entre casados e solteiros para ver quem fica com o Ramo no leilão.
De seguida, leva-se o Ramo para a Casa do Povo, onde é desmontado e põem-se os Roscos todos em cima de uma mesa, em lotes e com o preço.
Durante a tarde, vendem-se os Roscos, para arranjar receita para a festa.
Depois de jantar, os garotos vão cantar os Reis pela aldeia.
Aí por volta das 11, começa o baile e arraial, que se prolonga até às tantas da madrugada. No salão do baile, há sempre um bar por conta dos mordomos.
Elisabete Esteves

quinta-feira, 25 de setembro de 2008

A Senhora do Rosário





A capela de Nossa Senhora do rosário do Monte fica situada a 4 Km do lugar de São Pedro da Silva, ao qual pertence.

Foi edificada uma pequena ermida, por volta do ano de 1430 a pedido de uns missionários Dominicanos de Vila Real e foi reconstruída e ampliada em 1780. O tecto da Capela-Mor é formado por uma abóbada da granito de grande beleza. Tem ao lado um fontanário com água de boa qualidade e a casa do ermitão, habitação destinada ao zelador da capela, que nesse tempo aí morava.

Tem uma confraria que foi constituída por duas irmandades, a última formada no ano de 1888 e que existe até hoje. Os sócios da Confraria pagam todos os anos uma quota e quando morrem reza-se uma missa com ofício e pagam a lutuosa, que é mais uma pequena quota.

Pela beleza do local e do santuário, houve em tempos volência com o lugar de Caçarelhos, o que deu origem a feridos e pelo menos um morto pelo ano de 1920.

A festa principal era feita no dia 25 de Março e era dedicada também ao Evangelista São Marcos, que tem um altar exterior na parte norte da capela.

Nos tempos mais recentes, a festa é feita no primeiro Domingo de Maio, constando da missa solene e do Encontro com duas imagens de Nossa Senhora: a do santuário e a de São Pedro. Esta era, em tempos, transportada pela mocidade da aldeia e acompanhada das crianças vestidas de Cruzada. Hoje, já é transportada numa carrinha e já não há crianças para ir de Cruzada.

Esta festa é também um encontro de famílias e amigos comendo as merendas juntos. A festa foi durante algum tempo paga por emigrantes e devotos de Nossa Senhora pelas Graças recebidas, que tem sido muitas. A Senhora do Rosário foi o amparo das Mães e a protectora dos soldados desta terra durante a guerra de África.

A Senhora do Rosário tem uma comissão de festas que tem a duração de três anos e cada um dá o melhor que pode e sabe.

Agora, mais recentemente, em 1997, foi criado o convívio de Agosto, para dar resposta aos emigrantes devotos de Nossa Senhora do Rosário que não têm a oportunidade de estar na festa de Maio. A comissão de festas achou por bem fazer uma missa no mês de Agosto, com o respectivo convívio, e juntar todos os emigrantes, bem como ooutras pessoas, que queiram e possam participar. Celebra-se uma missa e, no fim, temos uma grande fogueira com boas brasas para assar sardinhas, chouriças e outras carnes, com bom vinho e pão para todos quantos quiserem participar. Depois de comer, cantam-se cantigas tradicionais, fazem-se jogos e trocam-se ideias. também há oportunidade de encontrar pessoas que já muitos anos que não se viam, por se encontrarem deslocados por várias partes do mundo. Eu, por exemplo, já lá me encontrei com pessoas que há mais de 40 anos não via.


Também conta a lenda que, em tempos, queriam levar a imagem da Senhora do Rosário para Miranda do Douro, por ser uma imagem muito bonita. Fizeram três tentativas e, quando a imagem chegou à saída do recinto, virou-se em cima do andor, com a frente para trás, e abriu uma racha na cara. Já foi mandada restaurar, mas a racha continua sempre bem visível e conta o povo que Ela não queria sair daquele local.


Leonor Esteves Fidalgo

terça-feira, 23 de setembro de 2008

La fiesta de l Sagrado Coraçon de Jasus

La fiesta de l Sagrado Coraçon de Jasus era la cousa más linda! Las jinelas i barandas cun las colgaduras de colchas de seda i de l que habie!
Pa'ls ninos nun habie eigual!Ampeçábamos muito tiempo antes, a la doutrina. Sabiemos todo: Padre Nuosso, Ab'Marie i todo.
Apuis, aquel die, a la purmanhana, la garotada toda a apanhar flores, folhicas de Nuossa Senhora, hourtemisa, yedras, al que ancuntrábamos, strampalhábamos-las na rue i faziemos uns arcos.
Apuis, chegaba la hora de la missa, alhá íbamos nós a bestir las cruzadas. Tamien se bestien de anjo alguns garotos, you inda fui d'anjo alguns anhos, c'uns bestidicos brancos, c'uas alas por trás, uas chinelicas que mie mai me fazie de papelon i uas tiricas de farrapo branco.
Apuis ponien dous anjosa pegar nua toalha branca i outro iba a buscar als garoticos a quemungar.
Cantában uns bersicos mi lindos, éran assi, bou a screbir un:


Vinde, oh meigas criancinhas!
Vinde, vinde eu sou Jesus.
Vós sois minhas, muito minhas,
i por vós morri na cruz!
É Jesus quem nos convida
escutemos Sua voz
amiguinho das crianças,
fui criança como vós!
.
Ne l fin, ye que era! La nuossa porsora era mi buona, mandaba cozer un saco de pan, naquel tiempo habie panadeiras, era tie Marie Moça que fazie un pan cumo al sol, fazie uns moletes, i ne l meio queijo de cabra... ficábamos eilhi cunsoladicos!
Tamien mos dában ua Santica, que inda hoije las guardo!
Albertina São Pedro

Ampeço - Começo

Este ye l blogue de la quadrilha de San Pedro de la Silba a trabalhar ne l Reconhecimiento, Balidaçon i Certeficaçon de Cumpeténcias cun l Centro de Nuobas Ouportunidades de l Campus Académico de Macedo de Cabaleiros – Anstituto Piaget.
Ban-se eiqui a poner cachicos de ls PRAs – Portefólios Reflexibos de Aprandizaiges – de las pessonas de la quadrilha, para las animar a screbir esses mesmos testos, para atiçar l uso de las nuobas tecnologies i tamien para abrir ua jinela subre l pobo de San Pedro de la Silba i l sou ancumparable mundo de usos, questumes i tradiçones, la sue stória… la sue alma!
Bai a ser un sítio cun dues lhénguas, tantas cumo las que ténen ls sous outores. Eiqui scribe-se an Mirandês i an Pertués, las dues lhénguas de Pertual.
/
Este é o blogue do grupo de São Pedro da Silva a desenvolver o processo de Reconhecimento, Validação e Certificação de Competências junto do Centro Novas Oportunidades do Campus Académico de Macedo de Cavaleiros - Instituto Piaget.
Aqui serão publicados excertos dos PRAs – Portefólios Reflexivos de Aprendizagens - dos adultos, como forma de estimular a construção desses mesmos PRAs, para despertar a apetência para o uso das novas tecnologias e, concomitantemente, abrir uma janela sobre a aldeia de São Pedro da Silva e o seu incomparável universo de usos, costumes e tradições, a sua história… a sua alma!Será um espaço bilingue, como bilingues são os seus autores. Escrever-se-á, aqui, em mirandês e português, as duas línguas de Portugal.